Latest update 25 Nisan 2024 - 12:33
31 Mar 2021 admin Anlık, Manşet, Politika, SİYASET, Sürmanşet 0
CB kararıyla Montrö iptal edilebilir mi?
Haluk Dural
Milli Merkez Genel Sekreteri
29.03.2021
İstanbul Sözleşmesinin Cumhurbaşkanı Kararı ile feshedilmesinden sonra başlayan “uluslararası andlaşmalar cumhurbaşkanı kararı ile iptal edilebilir mi?” tartışmaları, TBMM Başkanı, anayasa hukukçusu Prof. Dr. Mustafa Şentop’un bir televizyon programında “cumhurbaşkanı isterse Montrö’yü iptal edebilir” mealindeki açıklamasıyla yeniden alevlenmiştir.
Cumhurbaşkanının böyle bir yetki kullanmasının önünü açan yasal düzenlemeler, 25.03.2021 günlü “İstanbul Sözleşmesinin feshindeki hukuk garabeti” başlıklı makalemizde[[1]] ayrıntılı olarak açıklanmıştı. Bu süreci tekraren hatırlayalım:
Yani;
16 Nisan 2017 tarihli referandumla onaylanan 6771 sayılı Anayasa Değişiklik Kanununun 5. Maddesi ile TBMM’nin yetki ve görevlerini düzenleyen 87. Maddesine göre;
“MADDE 87 – Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.”
kanunlarda değişiklik yapmak yetkisi TBMM’ne aittir.
Bilindiği gibi Anayasanın 90. Maddesine göre “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir.”
Ancak bu anayasa hükümleri, anayasanın arkasından dolarak;
Anayasanın 87. Maddesindeki TBMM’nin kanunlarda değişiklik yapma yetkileri GASP EDİLEREK, yasal bir kılıfa uydurulup, tek başına Cumhurbaşkanına verilmiştir.
Referandumla kabul edilen 6771 sayılı anayasa değişikliği ile Anayasaya eklenen Geçici Madde 21’e göre;
GEÇİCİ MADDE 21- (Ek: 16/4/2017-6771/17 md.)
denmekte olup, halen yürürlükte olan 7142 sayılı kanun (her ne kadar iptali reddedilmişse de[[2]]), 703 sayılı KHK, 244 sayılı kanunda yapılan değişiklikler, 9 sayılı KHK’nin Anayasa Mahkemesinde iptali için, başta CHP olmak üzere muhalefet partileri bütün hukuk yollarını zorlamalıdırlar.
Montrö Sözleşmesi CB Kararı ile iptal edilebilir mi?
Lozan Andlaşmasının 23. Maddesinde;
Madde 23 — Bağıtlı Yüksek Taraflar, Boğazlar Rejimine ilişkin bugün yapılmış Sözleşmede açıklandığı üzere, Çanakkale Boğazında, Marmara Denizinde ve Karadeniz Boğazında denizden ve havadan, gerek barış, gerek savaş zamanlarında özgürce geçiş (la liberté de passage et de navigation) ve gidiş-geliş ilkesini kabul ve açıklama konusunda anlaşmışlardır. Bu Sözleşme, buradaki Yüksek Bağıtlı Taraflar için, işbu Andlaşmada yazılmış olsa idi onun sahip olacağı güç ve değerin tıpkısına sahip olacaktır.
denilerek imzalanmış olan Lozan Boğazlar Sözleşmeninin kabul edildiğinde anlaşmışlardır. 6 Ağustos 1923’de yürürlüğe giren bu Lozan Boğazlar Sözleşmesine göre;[[3]]
1- Boğazların askersiz hale getirilmiş,
2- Boğazlarda gemilerin geçişi kontrol etmek ve bu geçişleri Milletler Cemiyeti’ne bilgi vermekle yetkili bir Boğazlar Komisyonu’nun kurulmuş,
3- Askeri bakımdan Türkiye için tehlike teşkil edecek bir duruma engel olmak üzere, Milletler Cemiyeti’nin, özellikle İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya’nın garantisi sağlanmış idi,
Bu andlaşma ile boğazlar çevresindeki 15-20 km’lik bölgeler askerden ve silahtan arındırılmış, bu bölgelerdeki güvenlik düşman devletlerin garantisine, kontrol ise Milletler Cemiyeti adına Uluslararası Boğazlar Komisyonuna bırakılmıştır.
Diğer bir deyişle; Türkiye Cumhuriyeti’nin Çanakkale, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazından geçişler ve boğazlar etrafındaki belli miktardaki topraklar üzerinde egemenlik hakkı bulunmamaktaydı.
Atatürk’ün hızla değişen dünya jeopolitik durumu ve yaklaşan II. Dünya Savaşı’nın ayak seslerinin duyulduğu sırada uluslararası konjonktürü doğru değerlendirerek gereken girişimleri başlatmasıyla 20 Temmuz 1936 yılında imzalanan uluslararası Montrö Andlaşması ile Lozan Boğazlar Sözleşmesi iptal edilerek, Türkiye Cumhuriyeti kendi toprakları üzerinde ve Marmara Denizi ve Boğazlardan yapılacak deniz ve hava geçişleri için tam EGEMENLİK sağlamıştır.
***
TBMM Başkanı, anayasa hukukçusu Prof. Dr. Mustafa Şentop’un bir televizyon programında “cumhurbaşkanı isterse Montrö’yü iptal edebilir” mealindeki açıklaması ne anlama gelmektedir?
Meclis Başkanı Şentop’un bu açıklaması üzerine Cumhurbaşkanı bir KARAR yayınlayarak Montrö andlaşmasını feshedip Türkiye’yi andlaşmadan ayırırsa, geçmiş dönemde düşmanlarımız olan Lozan Boğazlar Sözleşmesinin tarafı İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya status quo ante (daha önceki durum) talebinde bulunurlarsa, bu durum Marmara Denizi ve Boğazlardan geçiş ve Boğazlar çevresindeki topraklarımız üzerindeki egemenliğimizin başka devletlere devri sayılabilir.
Yürürlükteki Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının egemenlik ile ilgili maddesine göre;
MADDE 6- Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.
Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organları eliyle kullanır.
Egemenliğin kullanılması, hiçbir surette HİÇBİR KİŞİYE, zümreye veya sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz.
Montrö Andlaşmasının bir kişinin kararı ile feshedilip, topraklarımızın bir kısmını yabancı bir devletin egemenliği altına koymak eylemi 5237 sayılı Türk Ceza Yasasının 302. Maddesinin birinci fıkrasında tanımlanmış olan;
Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar
Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak
MADDE 302. – (1) Devletin topraklarının tamamını veya bir kısmını yabancı bir devletin egemenliği altına koymak, Devletin birliğini bozmak, Devletin egemenliği altında bulunan topraklardan bir kısmını Devlet idaresinden ayırmak, Devletin bağımsızlığını zayıflatmak amacına yönelik elverişli bir fiil işleyen kimseye ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilir.
ağırlaştırılmış müebbed hapislik bir suç teşkil eder. Nitekim bu husus Adalet eski bakanı Sayın Hikmet Sami Türk tarafından yapılan açıklamada da ifade edilmiştir.[[4]]
***
Gelelim Türkiye-Katar Su Yönetimi Andlaşmasına…
Resmi Gazetenin 21 Mart 2021 gün ve 31430 sayılı nüshasında yayınlanan 3723 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Katar Devleti Hükümeti Arasında Su Yönetimi Alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı’nın onaylanmasına, 244 sayılı 5 inci maddesi ile 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 2 inci ve 3 üncü maddeleri gereğince karar verilmiştir.”
Kararın ekinde verilen Mutabakat Zaptı, 26/11/2020 ilgili hükümetlerin yetkili temsilcileri tarafından Ankara’da imzalanmıştır.
Bu CB Kararı ve TBMM Başkanı Şentop’un Montrö açıklaması üzerine; ekonomist, gazeteci ve Doğru Parti Genel Başkan Yardımcısı Meriç Köyatası, “Katar’la yapılan su işbirliği anlaşması ve TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un büyük tepki çeken Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile ilgili sözlerini değerlendirerek çarpıcı bir iddiada bulundu. Köyatası, Şentop’un sözlerinden önce Montrö’yü çöpe atma hamlesinin başladığını ifade ederek, boğazların yönetiminin çaktırmadan Katar üzerinden İngilizlere aktarıldığını belirtti.” Köyatası anlaşmadaki “Kıyı ve geçiş suları” başlığı ıle ılgili olarak şu yorumu yaptı: “Ve işin çok daha vahimi… Kıyı ve geçiş suları yönetimi ibaresi. Türkiye’de iki tane geçiş suyu var. Biri İstanbul Boğazı, diğeri Çanakkale Boğazı. Şimdi de üçüncü olarak İstanbul Kanalı diye tutturdular. Bu geçiş sularının yönetimi, Boğazların yönetimi, Montrö hepsini çöpe mi atıyoruz?” [[5]]
Bu Mutabakat Zaptında İşbirliği Alanlarının sayıldığı II. Maddesinin 3. Fıkrası başlığı “Kıyı ve geçiş suları yönetimi” olup, içeriği oldukça muğlak yazılmıştır:
Bu MZ’nin (Mutabakat Zaptının) uygulanmasında, Tarafların herhangi biri, ilgili devlet kurumları, araştırma merkezleri, teknolojik kurumlar ve kuruluşlar, işletmeler ve her iki ülkenin diğer ilgili kurumları arasındaki işbirliği yollarını, bu çerçevede teşvik eder ve kolaylaştırır.
Taraflar ayrıca kendi devlet kurumlarını, su tesisleri alanında anlaşmalar imzalama olanaklarını araştırmaları hususunda teşvik eder.
Bu muğlak ifadeler ve Mutabakat Zaptını okuyanlarda Zaptın İkinci Maddesinin 3 üncü fıkra başlığındaki “Kıyı ve geçiş suları” ibaresi, Çanakkale ve İstanbul Baoğazlarını çağrıştırır ve akla Montrö’yü getirir. Ancak bahse konu ibarenin Boğazlar ve Montrö ile alâkası yoktur.
Çünkü, Mutabakat Zaptı’nın İngilizce metninde görüleceği gibi başlık “Management of coastal and transitional water” şeklindedir.
“Coastal and transitional waters” ibaresinin tanımındaki “geçiş suları”, “Nehir ağızlarındaki tatlı su-tuzlu su etkileşim alanındaki su kütleleri olarak tanımlanır”[[6]]
Nitekim, Montrö Andlaşmasının İngilizce metninde de 1 inci maddesinde serbest geçiş için kullanılan terim “… freedom of transit and navigation by sea in the Straits.”[[7]], andlaşmanın Fransızca orijinalindeki “la liberté de passage et de navigation” ile aynıdır.
Ayrıca, 1982 tarihli BM Deniz Hukuku Sözleşmesinin 37-44 üncü maddelerinde “serbest geçiş” karşılığı olarak kullanılan terim “Transit Passage”dır.
Son Söz:
Türkiye-Katar Su Yönetimi Mutabakat Zaptı’nın iptal edilmesi gerekir.
Çünkü, 6200 Sayılı Kanun’la 18 Aralık 1953 tarihinde kurulmuş ve 1954 yılında teşkilatlanmış olan Devlet Su İşleri-DSİ Genel Müdürlüğü’nün görevlerini bir yabancı devletle paylaşmak anlamını taşır.
Ülkemizdeki neredeyse bütün barajlar, hidroelektrik santrallar, bentler, göletler ve benzeri tesisler, yeraltı suyu etüt ve araştırmaları için kuyu açmak veya açtırmak, yeraltı suyu tahsisi yapmak, yeraltı sularının korunması ve tescili, arama, kullanma ve ıslah-tadil belgesi vermek, 03/07/1968 tarih ve 1053 Sayılı Ankara, İstanbul ve Nüfusu 100 000’den Büyük şehirlere içme Suyu Temini Hakkında Kanun ile baraj ve isale hattı, su tasfiye tesisi inşaatları, su depoları yapmak gibi hizmetleri gerçekleştiren devasa yetişkin insan gücü, makina parkı, teknik ve teknolojik birikimi olan bir yerli ve milli kuruluşumuz varken;
Katar ile imzalanan su yönetimi anlaşması, yukarıda bahsedilen TCY 302 inci maddesinde sayılmış olan “Devletin bağımsızlığını zayıflatmak amacına yönelik elverişli bir fiil” kapsamında görülebilecek bir husustur.
Başta CHP olmak üzere, Millet İttifakı partileri bu anlaşmanın iptali için her türlü hukuki yolları kullanmalıdır.
* * *
[[1]] : https://www.dunya48.com/haluk-dural/32695-istanbul-sozlesmesinin-feshindeki-hukuk-garabeti
[[3]] : http://www.vda.org.tr/aylik-yazi/turk-bogazlari-3-lozan-ve-montreux-bogazlar-sozlesmeleri/58#:~:text=Lozan%20Bo%C4%9Fazlar%20S%C3%B6zle%C5%9Fmesi%2C%20Bo%C4%9Fazlardan%20serbest,eden%2020%20maddelik%20bir%20s%C3%B6zle%C5%9Fmedir.
[[4]] : Hikmet Sami Türk, Montrö’den çekilmek müebbet hapislik suçtur, 28.03.2021 Sözcü Gazetesi, https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/montroden-cekilmek-muebbet-hapislik-suctur-6339247/
[[5]] : https://www.yenicaggazetesi.com.tr/meric-koyatasindan-gundeme-bomba-gibi-dusecek-iddia-bogazlarin-yonetimi-katar-uzerinden-ingilizlere-aktariliyor-436474h.htm
[[6]] : Türkiye’nin Geçiş Suları: İlk Tespitler, Tutak, Kaboğlu, Beşiktepe, Beken, Gündüz, Akçalı, Akyol https://www.researchgate.net/publication/263008766_Turkiye%27nin_Gecis_Sulari_Ilk_Tespitler_Transitional_waters_of_Turkey_Preliminary_findings
[[7]] : https://cil.nus.edu.sg/wp-content/uploads/formidable/18/1936-Convention-Regarding-the-Regime-of-the-Straits.pdf
Gergerlioğlu, Dilovası halkını tedirgin eden çevre olayını bakana sordu! DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu Dilovası’ndaki kaçak atık deposunu […]
“Emeklinin ve asgari ücretlinin maaşından çalan hükümet faiz lobisine, saraylara ve yandaşlara aktardığı paraların bedelini yine vatandaşa ödetmeye çalışıyor” diyen […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, İzmit’teki 42 Evler Tren İstasyonu’na giderek açıklamalarda bulundu. 42 Evler istasyonun kaderine terk […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, kötü kokusu ve kirliliğiyle sürekli gündeme gelen Kule Deresi’ni çevre sakinlerine sordu. Kule […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, memleketi Trabzon’da hemşehrileriyle buluştu. Ortahisar Belediye Başkanı Ahmet Kaya’yı makamında tebrik eden İmamoğlu, coşkulu kalabalığa yaptığı […]
Kocaeli Valiliği tarafından yapılan açıklamada; Kamyon, Çekici ve Tanker Cinsi Araçların 14 Nisan 2024 Pazar Saat 05.00’den 15 Nisan 2024 […]
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin deniz turizmini canlandırmak için İZDENİZ konforuyla sürdürdüğü İzmir-Midilli seferleri Ramazan Bayramı’na özel programla başladı. Kapı vizesinin de […]
Sarayköy Belediye Başkanı Mehmet Salih Konya, ” Tüm İslam âleminin Ramazan Bayramını en içten duygularımla kutluyor ve bu mübarek bayramın […]
İBB, Ramazan Bayramı için hazırlıklarını tamamladı. İstanbulluların 9 günlük bayram tatilini güvenli ve huzurlu bir şekilde geçirebilmesi için de çok […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, mesai arkadaşlarıyla Saraçhane’de bayramlaştı. Kurum olarak zor zamanlarda hizmet verdiklerini belirten İmamoğlu, “Şükürler olsun her birisinin […]