Kocaeli Okuyor / Anadolu'nun Stratejik Kapısı – Türkçe Ses Bilgisi (Fonetik) 2

Türkçe Ses Bilgisi (Fonetik) 2

03 Ağu 2017 admin Köşe Yazarları, Sürmanşet 0

Harflerin Sınıflandırılmaları

A- Ses Durumuna Göre

Sesli Harfler

Ses telleri titreştirilerek (ses çıkarılarak) söylenen seslerdir. Ses tellerinin titreşebilmesi için nefes akışının devam ediyor olması gerekir. Nefes akışının sürekliliği, seslerin de sürekliliğini gerektirir. Bu yüzden de sesli seslerin tamamı süreklidirler. İstisnası â, î, ô, û sesleridir. İlk sesten sonra â, a’ya; î, ı’ya; ô, o’ya; û, u’ya dönüşür. a, â, e, ı, î, i, j, l, m, n, o, ô, ö, r, u, û, ü, v, y, z harfleri seslidirler.

Sessiz Harfler

Yalnızca nefes akımının ağız, dil, diş, dudaklar ve burun yoluyla yönlendirilmesi veya duraklatılmasıyla söylenen seslerdir. Bunların bir kısmı sürekli, bir kısmı süreksizdir. b, c, ç, d, f, g, h, k, p, s, ş, t harfleri sessizdirler.

B- Hece Durumuna Göre

Ünlü Sesler

Tek başına hece oluşturabilen seslere ünlü harfler denir.

Türkçe abecede ünlü harfler sekiz tanedir: a, e, ı, i, o, ö, u, ü.

Ünsüzler

Tek başlarına bir hece oluşturamayan seslere ünsüz sesler denir.

Abecemizde 21 ünsüz harf vardır: b c ç d f g ğ h j k l m n p r s ş t v y z

Yarı Ünlü Sesler

Tek başlarına söylenemeyen ama ünsüzlerle hece oluşturan seslere yarı ünlü sesler denir.

Türkçenin öz yapısında bulunmamakla birlikte Türkçeleşmiş kelimelerde olup dört adettirler: â, î, ô, û.

Süreksizdirler, hemen kalınlaşırlar. İlk sesten sonra â, a’ya; î, ı’ya; ô, o’ya; û, u’ya dönüşür. (Yazar bu seslerin ve uzun a’nın Türkçeden atılmaları gerektiğini savunmaktadır.)

Süreklilik: Seslerde sürekliliği hava (nefes) akımı sağlar. Konuşurken ağızdan dışarıya doğru bir hava (nefes) akımı olur. Bazen hava akımı duraksar. Sürekliliği sağlayan hava akımının sürekliliğidir. Nefes yolu kapanmaz. M ve N seslerindeki süreklilik, hava akımının burun yolunu kullanmasıyla sağlanır. Burun delikleri kapatılırsa bu seslerdeki süreklilik de yok olur. Hatta hiç çıkarılamazlar.

Süreksizlik: Nefes yolunun tümden kapanmasıyla çıkarlar. Bu sesleri duyulur yapan önündeki veya arkasındaki ünlü seslerdir.

Bir ünsüzün sürekli olup olmadığı şöyle anlaşılabilir: Ünsüz tek başına sesletilmeye çalışılır. Nefes akıp gidiyor ve ses uzayıp gidiyorsa sürekli, birden tıkanıyorsa süreksizdir. sss. s uzuyor; süreklidir. T t uzamıyor; nefes yolu tıkanıyor; süreksizdir.

Kalın Ünsüzler: Kalın sesli hecelerde çıkarılan ünsüz de kalın olur. Dil ünsüzlerinde dilin biraz daha geriye çekilmesiyle elde edilir. Dudak ünsüzlerinde dudak biraz daha dişlere yakın kapatılır. İnce Ünsüzler: İnce sesli ünlülerle eş çalışırlar. Dil ünsüzlerinde dil ağız dışına doğru biraz daha uzatılır. Dudak ünsüzlerinde ise dudak biraz daha dişlerden uzak kapatılır. İnce ve kalın ünsüzleri ayrı bir harf olarak göstermeye gerek yoktur. Birlikte kullanıldıkları ünlünün ince veya kalın oluşuna göre incelir veya kalınlaşırlar.

İkiz Ünsüzler (Ses Çiftleri): Çıkakları aynı, ses dalgasının üretilip üretilmemesi veya ağız içindeki nefes basıncının yüksek olup olmamasıyla farklılaşan seslerdir. Bunlar: b-p, c-ç, d-t, f-v, g-k, ş-j, h-ünlü sesleridir.

NOT: Harflerin Çıkakları kitabından alınmıştır.