Latest update 26 Nisan 2024 - 11:12
21 Kas 2023 Konuk Yazar İlçe Belediyeleri, Konuk Yazar, Manşet, Sürmanşet 0
Ayasofya Türkiye’nin en tanınmış mimari yapılardan bir tanesi, ya da Eski Yunanca ifadesi ile Hagia Sophia…
Her ne kadar Ayasofya denildiğinde bizler yekpare tek binayı algılıyor olsak da, esasen yıkımları takiben yeniden inşa edilmiş üç Ayasofya vardır.
Bu yazıda,
Ayasofya- Hagia Sophia kelimelerinin köken incelemesini ve üç ayrı ibadethanenin kısa tarihini bulacaksınız.
Ortodokslar Hıristiyan ermişlerini adlarının başına “Hagia”unvanı ekleyerek anarlar.
Buna bağlı olarak,
Ortodoks kiliselerinin çoğu da ermişlerden birine adanmıştır.
Örneğin,
Aya Irini (Azize lrini, Hagia Eirene) kilisesi,
İstanbuľ’da Büyükada’nın tepesindeki Aya Yorgi manastırı gibi…
Bazen de Hıristiyanlık kavramlarından biriyle adlandırılır kilise, manastır gibi kutsal yerler, tıpkı Hagia Sophia gibi…
Ayasofya ya da Hagia Sophia, “kutsal bilgelik, ilahi hikmet” demektir.
En genel anlamıyla,
Kusursuz bilgeliğin sadece Tanrı’ya özgü olduğu fikrini dile getirir.
Özellikle Ortodoks öğretisine göre, Hz. İsa’nın “logos” ‘u (sözü, kelamı) Tanrı’nın “sophia” ‘sıyla (bilgisi, hikmetiyle) özdeştir.
Hagia Sophia ‘nın Hıristiyanlık üçlemesinin (Baba-Oğul-Kutsal Ruh) üçüncü ögesine de (İngilizcede Holy Ghost, Holy Spirit) denk düşen bir anlamı var.
Kısacası,
Ayasofya- Hagi Sophia kadim bir Hristiyanlık terimidir.
Yunanca “Hagia” ‘nın Latin dillerindeki karşılığı ise “Saint”…
Katolik ve Protestan dünyasında ermişler bu unvanla anılır.
Hatta,
Bazı Batlılılar bu kutsal mekanı Saint Sophia diye de anarlar.
“Hagia” ‘lı bir kelime daha var: ayiasma, yani “ayazma”
Ayazma kutsal, şifalı su, kaynak, çeşme demek.
İstanbul’da sadece Rum Ortodoks kiliselerinde, manastırlarında bulunur; ancak bazı Ermeni kiliselerinde de ayazmalara rastlanır.
Lakin bu,
Başlangıçta Rum kilisesi olduğu halde, o semtte Ermeni kilisesi bulunmadığı için padişahın emriyle Rumlardan alınıp Ermenilere verilmesindendir.
Ayazmaların her birinin birer menkıbesi vardır.
Anadolu’da da bazı ayazmalar bulunmakla birlikte, daha çok İstanbul’a özgüdür.
Suyunun şifalı olduğuna inanıldığı için,
Ayazmalı kiliseleri her dinden, her mezhepten insanlar ziyaret eder, suyunu içer.
“Hagia, hagios”, İstanbul’un bir köyünün eski adında da kullanılmıştır.
Bugünkü Yeşilköy semtinin eski adı olan Ayastefanos,
Esasen Ermiş Stephanos ‘un adını taşıyordu.
Bu semtteki büyük bir Latin Katolik kilisesinin adı köyün adından dolayı Ayios Stefanos ‘tur,
Yine bir Ermeni kilisesinin de Surp Stefanos…
Çünkü,
Ermenicede “Surp” kelimesi “aziz, ermiş, kutsal” anlamına gelir.
Altıncı asır ortasında Miletli ve Aydınlı iki mimar Anthemios ve İsidor,
Yanan bir kilisenin yerine bugünkü bildiğimiz büyük mabedi, büyük kiliseyi inşa ettiler.
Birinci Ayasofya Kilisesi ‘nin inşaatı,
Roma imparatoru Büyük Konstantin (Bizans’ın ilk imparatoru I. Constantinus) tarafından başlattırılmıştır.
337 ile 361 yılları arasında tahtta olan Büyük Konstantin’ in oğlu II. Constantius tarafından tamamlanmış,
Ve,
İlk kilisenin açılışı 15 Şubat 360’ta II. Constantius tarafından gerçekleştirilmiştir.
İlk kilisenin isyanlar sırasında yakılıp yıkılmasından sonra, İmparator II. Theodosius bugünkü Ayasofya’ nın bulunduğu yere ikinci bir kilisenin inşa edilmesi emrini verir,
Ve,
İkinci Ayasofya’nın açılışı onun zamanında, 10 Ekim 415’te gerçekleşir.
İkinci kilisenin 23 Şubat 532’ de yıkımından birkaç gün sonra,
İmparator I. Justinianus
Justinianus, yeni mabedin inşasında görev alacak mimarlar olarak fizikçi Miletli İsidoros ile matematikçi Trallesli Anthemius’ u görevlendirir.
İlber Ortaylı’nın “Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek” kitabında İstanbul tarihini o kadar güzel anlatıyor ki…
Her zamanki gibi kendine has üslup,
Ve,
Pek tabii ki her yerden öğrenemeyeceğiniz özgün içeriklerle…
Mutlaka okumanızı öneririm; dinlemek isteyenler de Storytel bağlantısına buradan ulaşabilirler.
İlber Hoca’nın Kitabında Ayasofya ile ilgili yorumu:
“Vakıa, bu mabet belki, 16. asırda Sinan’ın önemli destek ve yenilemesi olmasa Ayasofya günümüze zor uzanırdı.
Ama,
Beşeriyet ilk defa kubbeyi sütunlar ve kemerler üzerine bina etmeyi becerdi,
Ve,
Bir daha bunu bırakın başka milletler, Bizans halkının, Romanlıların kendileri dahi geliştiremediler.
16. ve 17. asırda Osmanlı başkentini süsleyen büyük mabetlerin yapımına kadar Ayasofya’yı geçecek ne bir yükseklik ne de kubbe genişliği söz konusu olmuştur.
Konuk Yazar: Dr. Cüneyt Yardımcı
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1001 – ‘Cumhuriyetimizin 100. Yılı Özel Çağrısı’na yapılan başvurular neticesinde destek almaya hak […]
Gergerlioğlu, Dilovası halkını tedirgin eden çevre olayını bakana sordu! DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu Dilovası’ndaki kaçak atık deposunu […]
“Emeklinin ve asgari ücretlinin maaşından çalan hükümet faiz lobisine, saraylara ve yandaşlara aktardığı paraların bedelini yine vatandaşa ödetmeye çalışıyor” diyen […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, İzmit’teki 42 Evler Tren İstasyonu’na giderek açıklamalarda bulundu. 42 Evler istasyonun kaderine terk […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, kötü kokusu ve kirliliğiyle sürekli gündeme gelen Kule Deresi’ni çevre sakinlerine sordu. Kule […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, memleketi Trabzon’da hemşehrileriyle buluştu. Ortahisar Belediye Başkanı Ahmet Kaya’yı makamında tebrik eden İmamoğlu, coşkulu kalabalığa yaptığı […]
Kocaeli Valiliği tarafından yapılan açıklamada; Kamyon, Çekici ve Tanker Cinsi Araçların 14 Nisan 2024 Pazar Saat 05.00’den 15 Nisan 2024 […]
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin deniz turizmini canlandırmak için İZDENİZ konforuyla sürdürdüğü İzmir-Midilli seferleri Ramazan Bayramı’na özel programla başladı. Kapı vizesinin de […]
Sarayköy Belediye Başkanı Mehmet Salih Konya, ” Tüm İslam âleminin Ramazan Bayramını en içten duygularımla kutluyor ve bu mübarek bayramın […]
İBB, Ramazan Bayramı için hazırlıklarını tamamladı. İstanbulluların 9 günlük bayram tatilini güvenli ve huzurlu bir şekilde geçirebilmesi için de çok […]