Latest update 22 Nisan 2024 - 23:24
03 Oca 2019 Konuk Yazar Konuk Yazar, Köşe Yazarları, KÜLTÜR SANAT, Manşet, Sürmanşet 0
Amerikada bilimsel çalışma yapmış ilk türk kadın
Sekine Birincian Amerikada Azerbaycan edebiyatını tebliğ eden ve bu alanda bu ülkede bilimsel çalışmasını savunmuş ilk azerbaycan türküdür.. Onun ismine ilk kez Tehranda Dr.Cavad Heyetin yayınladığı “Varlık” dergisinde rastlamıştım.Cok az bilgi vardı orada ,onunla bağlı. Güney Azerbaycanda “Kim kimdir?” Sorğu toplusunun benzeri olan Salamullah Cavidin çok yaygın “Dostlarla görüş” kitabında Sekine hanım hakkında ancak bunları bulmuştum. “Görüşlerin birinde dr. Katibi vasitesile belli oldu ki, Kanadadan Sekine Birincian adlı bir Azeri kızı gelmiş, bilimsel tezi için ingilizce Azerbaycan edebiyatından yazmak istiyor.
Fikri de planladığı kitap için malzeme toplamaktır.Daha sonra, Bayan Birincianla tekrar görüşende istediği bilgisini verdik. Ciddiyeti ile seçilen o Azeri kızı Kanada’da kitabın çapına muvaffak oldı. Ama ne yazık ki, zamansız ecel onun hayatına son verdi. ”
Salamullah Cavid’in tebirile desek “ciddiyeti ile seçilen Kanada’daki o Azeri kızı” bende büyük gurur ve ilgi uyandırdı. Onunla ilgili materyaller aramaya başladım.
Bir az aradıktan sonra Almanya’nın Martin Luther Üniversitesi internet (online) kütüphanesinde onun yazdığı kitabın izine düştüm. Sekine hanım Birincianın 1988- yılında Berlin’de yayınlanan “Azeri and Persian Literary works in the Twentieth Century Iranian Azerbaijan” ( “XX yüzyıl İran Azerbaycanı şair ve yazarlarının Azeri ve Farsça edebi eserleri») kitabının kapak ve kitabın belirli sayfaları ile tanışma imkanım oldu. Ömrünün büyük kısmını vatandan çok uzaklarda yaşamış, yaratmış Sekine Birincianın biyografisii haline sadece nyo York’ta yayınlanan ansiklopedide rastladım.
Saki Birincian 28 Nisan 1919’da Tebriz’de doğdu. Tahran üniversitesini bitirdikten sonra eğitimini Amerika’nın Berkeley Üniversitesi’nde devam eder. 37 yaşında doktorasını yapdı.1966 yılından Kanada’nın Toronto Üniversitesi’nde İslam araştırmaları Fakültesi’nde profesör yardımcısı gibi çalışır.1971 yılı Temmuz ayının 10-da yakalandığı ağır hastalıktan, 52 yaşında vefat edir.
Tahran Üniversitesini bitirdikten sonra eğitimini Amerika’nın Berkeley Üniversitesi’nde devam eder. Sekine Birincianın Berlinde yayınlanan “XX yüzyıl İran Azerbaycanı şair ve yazarlarının azeri ve fars dillerinde edebi eserleri” kitabı (238 s.) giriş ve altı bölmeden ibaretdir.Kitab ingilizce yazılsa da, orada Azerbaycan, qismen de Farsça örneklere de yer ayrılmşıdır.
Isminden de anlaşılacağı gibi eser XX yüzyılın edebi süreci ile ilgilidir. Fakat muelif eserde tek XX yüzilliklə yetinmiyor. Kitapta klasik dönemden yüzü bu yana edebiyatımız tarihi aşamalarla izlenip, analiz edilir.
Bu da dikkat çekicidir ki, Sekine Birincian dissertsasiyasını Amerika’nın Theodore Roosevelt, Barack Obama, Mihail Saakaşvili ve bu gibi dünyaca tanınmış kişilerin eğitim aldığı Kolombiya Üniversitesi’nde savundu.
Sekine Birincian 1965 yılında Columbia Üniversitesi’nde felsefe üzere doktora tezi “Poets and Writers from Iranian Azerbaijan in the Twentieth Century” (Yirminci yüzyıl İran Azerbaycanı şair ve yazarları “) olarak adlandırılıyordu. Tezi, kitaptan biraz farklıdır. Yani dissertasiyada İran’da yazıp yaratan Azerbaycan şairlerinin adı ve yaratıcılığı vurgulanıyor. «XX yüzyıl İran Azerbaycanı şair ve yazarlarının Azeri ve Farsça edebi eserleri» adlandırılmış kitabını ölümünden 6 yıl sonra arkadaşları baskı yaptırmıştı. Eserde en ilginç nokta odur ki, Aras’ın iki yakasında kurulmuş edebiyat komple götürülür.
Fakat yazar bu sistemli yaklaşımı 1920 yılına kadar devam etdirir.O, 1920’li yıllardan sonraki Sovyet Azerbaycanı edebiyatını hakim ideolojinin etkisi altına düşmesini iyi karşılamır ve bu yıllardan sonra oluşan edebiyat arka plana yapılır. Bazen de bu literatüre alay ile yanaşır.
Özellikle 40’lı yıllarda dergi ve kitaplarda etki altında oluşan literatürde socialist düşüncelerinin, Sovyet yaşam tarzının teşvik edilmesine olumsuz yaklaşımını bildirir. Bilimsel çalışmada Kızıl Ordu İran’a girmesini ve kendileri ile Sovyet ideolojisini getirmesini”vasıf” edebiyatı adlandırılır.
Yazar Güney Azerbaycan bağımsız mekan olarak almış orada oluşan edebiyatın hem Azerbaycan, hem de Farsça örneklerini incelemiştir.
Hanım Birincianın Güney Azerbaycan yazarlarının literatürde tutumu ile ilgili görüşü de çok düşündürücüdür. O yazıyor: “Bilindiği gibi, Fars şiirinin seçkin siması sayılan Pervin E’tisami Tebriz’de doğdu, Tahran’da yaşayıp, Azerbaycan türkü olsa da şiirlerini Farsça yazdı.Eləcə de fars şiirinde yenilik yaratan Mirze Tağı Rıfat Tebrizi bu sıradadı. Şehriyar hem fars hem Türkçe, M.Ə.Möcüz ise sadece Azerbaycan Türkçesinde yazıp yarattı “.
Sonra yazar ortalığa böyle bir soru atıyor: onlara hangi pozisyondan yaklaşmalı? Kuzey Azerbaycan’da basılan eserlerin çoğunda yazarlar Güney Azerbaycan yazarlarının ve şairlerinin İran edebiyatı ile doğal ve yoğun ilişkilerini danılır, onlara sırf Azerbaycan havası verilir. İran’da yayın lanantürk dilli eserlerde ise, aksine bu yazar ve şairlərdəki Azerbaycan-Türk mührünü inkâr etmeye, görmemeye çalışıyorlar. Araştırmacının görüşüne göre, bu siyasi sonucu olmayan bir behsdir.
Doğrusu şu ki, Güney Azerbaycan edebiyatını nasıl varsa, hem bilimsel şekilde aydınlatmak, çeşitli evrelerini, özelliklerini, temâyüllerini âdeta, resim ve konularını ve en seçkin temsilcilerini göstermek, ilgili eserlerin hangi dilde oluşturulduğunu ve hangi dil ve edebiyattan ne kadar behrelendiyini tartışmak bahis konusu olabilir.
Eleştirmenin fikrine göre, edebiyat sosyal-siyasi olaylardan tecrit olunamadığı gibi Güney Azerbaycan’da edebi-eleştirel düşünceler de daima sosyal-siyasi, tarihi mülahazalarla qovuşuq şekilde tezahür etmişir.
S.Birincian çağdaş dönemde geleneksel gazel ve onun romantikaya eğilimli yeni psevdo-modern biçimlerini yaratan şairlerin avantaj teşkil ettiğini, Sabirsayağı tarzda hiciv yazanların ikinci ve nihayet Pişəvəri döneminde gölgede kalmış dini konuların sonrala revaç bulduğu edebiyat ın üçüncü sırada olduğunu belirtir.
Kitap bugün de güncelliğini korur, onun değeri soruna yeni yaklaşım ve zengin olgularla bol olmasındadır. O bugün de ingilizdilli araşdırıcıların en çok başvuru ve referans kitaplardan sayılır.
“Hoover kütüphanesinde İran’da işlenen dillerin transliterasiya sistemi ile ilgili notlar” makalesinde Sekine Birincian Kaliforniya’daki Stanford Üniversitesi Hoover kütüphanesinden əlyazmalarla bağlı bir meseleye açıklık getiriyor
Öyle ki, İran’la ilgili kitapları gözden geçiren Sekine Birincian orada yanlışlığa yol verildiğinidikkata vermektedir. Arapça ve Farsça kitapların tesnifatına kontrol eden Mısırlı dr. Muhammed Kalafiyə Arap alfabesi ile yazılan, fakat dili Türkçe olan kitapların təsnifinin de gerekliyini bildirir. Dolayısıyla bir resmi yazılı papor (görüş) hazırlmalı olup, basında yayar.
Bu makale ise araştırmacının yüksek vatandaşlık pozisyonundan haber verir
Sekine Birincianın Amerika ve Kanada’da ilk Azerbaycanlı tədiqatçı gibi yaşayıp yaratması makale ve kitaplar yayınlaması gurur vericidir. Yabancı kütüphanelerde saklanan ve İngilizce araşdırıcıların Azerbaycan edebiyatı ile ilgili masa kitabına dönüşenbu hayattan erken gitmiş azerbaycan araştırmacının irsinini öğrenilmesi ve eserlerinin elde edildi dilimize döndürülmesi edebiyatımız için çok yararlı olur
29 Şub 2020 0
18 Oca 2020 0
01 Ağu 2019 0
20 May 2019 0
“Emeklinin ve asgari ücretlinin maaşından çalan hükümet faiz lobisine, saraylara ve yandaşlara aktardığı paraların bedelini yine vatandaşa ödetmeye çalışıyor” diyen […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, İzmit’teki 42 Evler Tren İstasyonu’na giderek açıklamalarda bulundu. 42 Evler istasyonun kaderine terk […]
DEM PARTİ Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, kötü kokusu ve kirliliğiyle sürekli gündeme gelen Kule Deresi’ni çevre sakinlerine sordu. Kule […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, memleketi Trabzon’da hemşehrileriyle buluştu. Ortahisar Belediye Başkanı Ahmet Kaya’yı makamında tebrik eden İmamoğlu, coşkulu kalabalığa yaptığı […]
Kocaeli Valiliği tarafından yapılan açıklamada; Kamyon, Çekici ve Tanker Cinsi Araçların 14 Nisan 2024 Pazar Saat 05.00’den 15 Nisan 2024 […]
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin deniz turizmini canlandırmak için İZDENİZ konforuyla sürdürdüğü İzmir-Midilli seferleri Ramazan Bayramı’na özel programla başladı. Kapı vizesinin de […]
Sarayköy Belediye Başkanı Mehmet Salih Konya, ” Tüm İslam âleminin Ramazan Bayramını en içten duygularımla kutluyor ve bu mübarek bayramın […]
İBB, Ramazan Bayramı için hazırlıklarını tamamladı. İstanbulluların 9 günlük bayram tatilini güvenli ve huzurlu bir şekilde geçirebilmesi için de çok […]
İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, mesai arkadaşlarıyla Saraçhane’de bayramlaştı. Kurum olarak zor zamanlarda hizmet verdiklerini belirten İmamoğlu, “Şükürler olsun her birisinin […]
Değerli Milaslı Hemşehrilerim, Sevgi, hoşgörü ve dayanışmanın zirve yaptığı, bereketin coştuğu Ramazan ayını geride bırakırken, şimdi de bayramın coşkusunu […]